ਨਿਜ਼ਾਮ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ (Mahboob Ali Khan) ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਸੰਦ ਸਨ। ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਫੈਸ਼ਨ ਪਸੰਦ ਸੀ।ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜੁਰਾਬਾਂ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਆਦਤ ਸੀ, ਉਹ ਜੁਰਾਬਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਾ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।
ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ (Mahboob Ali Khan) 1869 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਰਾਜ ਦੀ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਏ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਜ਼ਾਮ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ (Mahboob Ali Khan) ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਸੰਦ ਸਨ। ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਫੈਸ਼ਨ ਪਸੰਦ ਸੀ।ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜੁਰਾਬਾਂ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਆਦਤ ਸੀ, ਉਹ ਜੁਰਾਬਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਾ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।
ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦਾ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਉਸਦਾ ਨੌਕਰ ਸੀ, ਜੋ ਅਲਬਰਟ ਆਬਿਦ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈਦਰਾਬਾਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਡੀ ਐੱਫ ਕਾਰਕਾ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੇ ਬਟਨ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਬਦਲੇ, ਆਬਿਦ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ, ਜੁੱਤੀਆਂ, ਘੜੀਆਂ, ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ।
ਨੌਕਰ ਨੇ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟਲ ਸਟੋਰ
ਕਿਉਂਕਿ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜੁਰਾਬਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਪਹਿਨੀਆਂ, ਆਬਿਦ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ। ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ। ਅਲਬਰਟ ਆਬਿਦ ਨੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਕੇ ਇੰਨਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾਇਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟਲ ਸਟੋਰ ਖੋਲ੍ਹ ਲਿਆ। ਇਹ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟਲ ਸਟੋਰ ‘ਆਬਿਦ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟਲ ਸਟੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੀ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਨਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਆਬਿਦ ਸਕੁਏਅਰ (Aabid Square) ਹੈ।
ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਕਮਿਸ਼ਨ
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਲਬਰਟ ਆਬਿਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਪਾਰੀ ਨੂੰ ਨਿਜ਼ਾਮ ਕੋਲ ਭੇਜਣ ਲਈ ਮੋਟਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੀ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲਦਾ ਸੀ – ਜਾਂ ਤਾਂ ‘ਪਸੰਦ’ (ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ) ਜਾਂ ‘ਨਾਪਸੰਦ’ (ਅਪ੍ਰਵਾਨ)। ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਕੀਮਤ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੈਰ-ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਨੌਕਰ ਨੇ ਅਪਣਾਇਆ ਇਹ ਤਰੀਕਾ
ਹੈਰੀਏਟ ਰੌਨਕੇਨ ਲਿੰਟਨ ਅਤੇ ਮੋਹਿਨੀ ਰਾਜਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਕਿਤਾਬ ‘ਡੇਜ਼ ਆਫ਼ ਦਿ ਬਿਲੋਵਡ’ (Days of The Beloved) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਨੌਕਰ ਨੇ ਉਸਦੀ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਆਦਤ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਛੱਡੀਆਂ ਜੁਰਾਬਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਜੁਰਾਬਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਛੋਟਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਨੌਕਰ ਨੇ ਜੁਰਾਬਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਈ-ਕਲੀਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਵਜੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਲੇਬਲ ਕੀਤਾ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨੌਕਰ ਨੇ ਫਿਰ ਜੁਰਾਬਾਂ ਵਾਪਸ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਸ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹਰਕਤ ਨੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਕਰੋੜਪਤੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਫੈਸ਼ਨ ਲਈ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਸੀ।
2 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਣ ਗਿਆ ਨਿਜ਼ਾਮ
ਜਦੋਂ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਸਾਲ 7 ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਾਲ 5 ਫਰਵਰੀ 1869 ਨੂੰ ਆਸਫ ਜਾਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਾਲਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਰੀਜੈਂਸੀ ਕੌਂਸਲ ਬਣਾਈ, ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ 18 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਰਿਪਨ ਆਪ ਉਸ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੀਰ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ 1911 ਤੱਕ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਰਿਹਾ।
