ਅੱਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ | 06 ਮਈ 2025
ਜੰਮੂ ਦੇ ਅਖਨੂਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਕਮਰ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਕਈ ਹੈਰਾਨ ਲੋਕ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਟ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ।
ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਰੀਅਸੀ ਅਤੇ ਰਾਮਬਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਲਾਲ ਅਤੇ ਬਗਲੀਹਾਰ ਹਾਈਡਲ ਪਾਵਰ ਡੈਮਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਲੂਸ ਗੇਟ ਸੋਮਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਬਣੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਪਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਗੇਟ ਇੱਥੇ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੈਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਤੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਗਾਦ ਸਫਾਈ (ਦੇ-ਸਿਲਟੇਸ਼ਨ) ਕਾਰਜ ਲਈ ਖਾਲੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਨੁਸਾਰ, ਪਹਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਆਤੰਕੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰਣਨੀਤਕ ਦਬਾਅ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬਗਲੀਹਾਰ ਡੈਮ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਲਾਈ ਹੈ। ਇਕ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ “ਛੋਟੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਜ਼ਾਵਾਰ ਕਾਰਵਾਈ” ਤਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ।
ਸਲਾਲ ਅਤੇ ਬਗਲੀਹਾਰ ਡੈਮ “ਰਨ ਆਫ ਰਿਵਰ” ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੈਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਵਿਵਾਦ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਤਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਡੈਮ ਦੀ ਉਚਾਈ 143 ਮੀਟਰ ਰੱਖਣ ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਯੋਜਨਾ ਤੋਂ 1.5 ਮੀਟਰ ਘੱਟ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ 13.5 ਫੀਸਦੀ ਘਟ ਗਈ ਸੀ।
ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੈਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਚਨਾਬ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੁਣ ਰਬੀ ਦੀ ਫਸਲ ਦੀ ਕੱਟਾਈ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਧੇਰੇ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦੀ, ਪਰ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ-ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ। ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਗੇਟ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਲਈ ਵੀ ਰੋਕ ਲਾਈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕਾਂਗੇ… ਚਨਾਬ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ।” ਸੋਮਵਾਰ ਸਵੇਰੇ, ਜਦੋਂ ਬਗਲੀਹਾਰ ਡੈਮ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਗੇਟ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ। ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਲਾਲ ਡੈਮ ਦੇ ਵੀ ਕੁਝ ਗੇਟ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲ ਵਹਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਚਨਾਬ ਨੂੰ ਪੈਦਲ ਪਾਰ ਨਾ ਕਰਨ। ਦਰਿਆ ‘ਚ ਸੋਨੇ-ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਜਾਂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੈਂਕੜੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਫੇਰ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ਼ੰਕਾ ਦਿੱਖਦਿਆਂ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਐਲਾਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ।ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਪਕੜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੀਂਹ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 10 ਸਤੰਬਰ, 1992 ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਢਹਿ ਗਏ ਕਰਣ ਪੁਲ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪੱਟ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਇਹ ਪੁਲ ਡੋਗਰਾ ਸ਼ਾਸਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ 1933–34 ਵਿੱਚ ਇਕ ਜਰਮਨ ਕੰਪਨੀ ਰਾਹੀਂ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਡਾ. ਕਰਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਪੁਲ ਹੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਹਿ ਗਿਆ ਸੀ।
