25 July 2025 AJ DI Awaaj
National Desk : ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਹੁਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਿਤਾ-ਪੁੱਤਰ ਵਰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੀ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਹੱਕ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਇੱਕ ਅਹੰ ਮੁੱਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਭਰਮ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਕਾਨੂੰਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿਕੋਣ ਤੋਂ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ।
✅ ਕੀ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹੱਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ?
ਜਵਾਬ: ਨਹੀਂ।
ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ ਹੋਵੇ, ਮੁਸਲਿਮ ਜਾਂ ਈਸਾਈ, ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਚ ਜਵਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
📜 ਹਿੰਦੂ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ (Hindu Succession Act, 1956) ਦੇ ਅਧੀਨ
- ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਤਦ ਹੀ ਹੱਕ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ (ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਧੀ) ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿਰਾਸਤ ‘ਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਜੇਕਰ ਜਾਇਦਾਦ ਜੱਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਧੀ ਨੂੰ ਹੱਕ ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਅਪਰੋਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਜਵਾਈ ਸਿੱਧਾ ਮਾਲਿਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ, ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਪਤਨੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਗਜ਼ਾਤ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੱਕ ਨਾ ਮਿਲੇ।
🧾 ਵਸੀਅਤ ਜਾਂ ਤੋਹਫ਼ਾ – ਜਵਾਈ ਲਈ ਵਿਕਲਪ
- ਜੇਕਰ ਸਹੁਰਾ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਸੀਅਤ ਰਾਹੀਂ ਜਵਾਈ ਦੇ ਨਾਂ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਗਿਫਟ ਡੀਡ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਜਾਇਦਾਦ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
☪️ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਨੂੰਨ (ਸ਼ਰੀਅਤ)
- ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਵੀ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
- ਸਹੁਰਾ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 33% (1/3) ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਵਸੀਅਤ ਰਾਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਸ਼ਰੀਅਤ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
✝️ ਈਸਾਈ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਲਈ
- ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
- ਜੇਕਰ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਹੱਕ ਬਣਦਾ ਹੈ।
- ਇੱਥੇ ਵੀ ਵਸੀਅਤ ਜਾਂ ਗਿਫਟ ਡੀਡ ਹੀ ਹੱਕ ਦਾ ਮੂਲ ਰਸਤਾ ਹਨ।
⚖️ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਜਰੂਰੀ
ਕਈ ਵਾਰੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਅਦਾਲਤੀ ਫੈਸਲੇ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਜੇਕਰ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਕੋਈ ਵਿਵਾਦ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਸਮੰਜਸ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਵਕੀਲ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵਿਕਲਪ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ:
ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੱਕ ਨਹੀਂ, ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ:
- ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਰਾਹੀਂ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾ ਮਿਲੇ,
- ਜਾਂ ਸਹੁਰੇ ਵੱਲੋਂ ਵਸੀਅਤ ਜਾਂ ਤੋਹਫ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਂ ਕੀਤੀ ਨਾ ਗਈ ਹੋਵੇ।
👉 ਸੰਬੰਧ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ, ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਤੈਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
