ਮੰਡੀ, 01 ਜੂਨ 2025
ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਪੱਧਰੀ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜਕ੍ਰਮਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਹੁਣ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸਾਫ਼ ਦਿੱਖਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਬਿਲ-ਏ-ਤਾਰੀਫ਼ ਰਹੀ ਹੈ। ਐਸਾ ਹੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਉਦਾਹਰਨ ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ ਗੌੜਾ-ਗਾਗਲ ਦੇ ਸਿਹਨ ਪਿੰਡ ਦਾ “ਨਵਜੋਤੀ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹ” ਹੈ।
ਇਸ ਸਮੂਹ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਨ ਵੀ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਹੁਨਰ ਰਾਹੀਂ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਵੱਲ
ਸਮੂਹ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਬਡਾਣਾ ਤੇ ਬੜੀਆਂ ਬਣਾਉਣ, ਬੁਨਾਈ, ਸਿਲਾਈ-ਕੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਕੁੰਕੁਮ ਉਤਪਾਦਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹਨ। ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਉਹ ਨਿਯਮਤ ਆਮਦਨ ਹਾਸਲ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਆਰਥਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਸਥਾਨਕ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇ, ਸਗੋਂ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਮੰਗ ਆਉਣ ਲੱਗੀ ਹੈ।
ਆਗੂਪਣ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਲਹਿਰ
ਸਮੂਹ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਾਧੁਰੀ ਗੁਪਤਾ ਆਪੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਬੀਤ ਦਿਵਾਈ ਅਤੇ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਬਣਨ ਦੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾਈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ —
“ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਹਿੱਕਚਿੱਚਾਹਟ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਆਇਆ ਕਿ ਥੋੜੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਬਦਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਮਨੋਯੋਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਨਿੱਡਰ ਹੋ ਕੇ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਰਸ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਸ਼ਿਮਲਾ, ਬਿਲਾਸਪੁਰ, ਹਮੀਰਪੁਰ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਤੱਕ ਵਧੀਆ ਰੇਟਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਡਾਣਾ-ਸੇਪੂ ਬੜੀ ਦੀ ਮੰਗ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਚਿਵਾਲਾ, ਕਾਂਗੜਾ ਤੇ ਕੁੱਲੂ ਤੱਕ ਹੈ।
ਸਰਵਸ਼੍ਰੇਠ ਸਮੂਹ ਦਾ ਇਨਾਮ
ਮਾਧੁ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਮੂਹ ਦੀਆਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਲਾਈ-ਕੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸਰਵਸ਼੍ਰੇਠ ਸਮੂਹ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਬਣਿਆ ਆਧਾਰ
ਮਹਿਲਾ ਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਵਿਭਾਗ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਆਜੀਵਿਕਾ ਮਿਸ਼ਨ (NRLM) ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਪੰਚਾਇਤ ਵੱਲੋਂ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਤਰਬੀਤ, ਬੀਜ ਪੂੰਜੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਮਝ ਵੀ ਹਾਸਲ ਹੋਈ।
ਸਮੂਹ ਦੀ ਸਕੱਤਰ ਨਵੀਨ ਲਤਾ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਠਾਕੁਰ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਕੂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੈਠਿਆਂ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕੰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਾਂ। ਹਰ ਮਹਿਲਾ 10 ਤੋਂ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਕਮਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪਿੰਡੀਂ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ
ਨਵਜੋਤੀ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਾਮ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਐਸੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵਿਅਕਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਉਪਾਯੁਕਤ ਅਪੂਰਵ ਦੇਵਗਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਇਹ ਯਤਨ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਉਚਿਤ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲੇ, ਤਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸਸ਼ਕਤ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।
