Fazilka 22-05-2025 AJ DI Awaaj
ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ (ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ): ਇੱਕ ਸਾਇਲੈਂਟ ਕਿਲਰ, ਕਾਰਨ, ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਇਲਾਜ
ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ (ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ) ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ, ਜਿਸਨੂੰ ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਰੰਤੂ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਧਮਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਕਤ ਦਾ ਦਬਾਅ ਆਮ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ, ਵਧੇਰੇ ਨਮਕ ਖਪਤ, ਮੋਟਾਪਾ, ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾਗਤ ਕਾਰਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਕਸਰ “ਸਾਇਲੈਂਟ ਕਿਲਰ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਕਸਰ ਇਸਦੇ ਕੋਈ ਵਾਅਜ਼ੇ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:
- ਸਿਰ ਦਰਦ
- ਚੱਕਰ ਆਉਣਾ
- ਥਕਾਵਟ
- ਨੱਕੋਂ ਖੂਨ ਆਉਣਾ
- ਚਿੰਤਾ, ਪਸੀਨਾ, ਨੀਂਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ 17 ਮਈ ਤੋਂ 17 ਜੂਨ 2025 ਤੱਕ “ਵਿਸ਼ਵ ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ ਦਿਵਸ” ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੀ ਥੀਮ ਹੈ:
“ਆਪਣੇ ਰਕਤਚਾਪ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਾਪੋ, ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰੋ, ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਜੀਓ”
ਇਸ ਮੌਕੇ ਉੱਪਲੱਬਧ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮੁਫ਼ਤ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਅੰਕੜੇ
ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ (WHO) ਮੁਤਾਬਕ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 30 ਤੋਂ 79 ਸਾਲ ਉਮਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 1.28 ਅਰਬ ਲੋਕ ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 46% ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਕਤਚਾਪ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ
- ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ 33% ਲੋਕ
- ਪੇਂਡੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ 25% ਲੋਕ
ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ
- ਵਧੇਰੇ ਭਾਰ (ਬੀਐਮਆਈ ਵੱਧ ਹੋਣਾ)
- ਬੈਠਕਦਾਰ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ
- ਵਧੇਰੇ ਨਮਕ ਅਤੇ ਘੱਟ ਫਲ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਖਾਣਾ
- ਧੂਮਰਪਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਵਧੇਰਾ ਸੇਵਨ
- ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀ ਘਾਟ
- ਵਿਰਸਾਗਤ ਇਤਿਹਾਸ
- 65 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ
ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਇਲਾਜ
ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਪੰਗਤ ਦਾ ਰੋਲ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਰਕਤਚਾਪ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
1. ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣਾ
ਤਣਾਅ ਰਕਤਚਾਪ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਾਉਣ ਲਈ:
- ਧਿਆਨ
- ਯੋਗ
- ਲੰਬੀ ਸੈਰ
- ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨ੍ਹਾਉਣਾ
2. ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ
ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 150 ਮਿੰਟ ਮੱਧਮ-ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੀ ਐਰੋਬਿਕ ਕਸਰਤ ਜਾਂ 75 ਮਿੰਟ ਉੱਚ-ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੀ ਕਸਰਤ ਕਰੋ।
- ਦੌੜ
- ਤੁਰਨਾ
- ਤੈਰਨਾ
- ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣਾ
3. ਆਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੋਧ
- ਨਮਕ ਘਟਾਓ: ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨਮਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 5 ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰੱਖੋ।
- ਫਲ-ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਧਾਓ: ਰੋਜ਼ਾਨਾ 4–5 ਪੋਸ਼ਣ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ।
- ਚਰਬੀ ਘਟਾਓ: ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸ ਫੈਟ ਤੋਂ ਬਚੋ।
- ਸ਼ਰਾਬ ਘਟਾਓ: ਮਰਦਾਂ ਲਈ 2 ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ 1 ਪੈਗ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰੋ।
4. DASH ਡਾਇਟ
DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਹਾਰ ਪদ্ধਤੀ ਹੈ ਜੋ ਰਕਤਚਾਪ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ
- ਦਾਲਾਂ ਅਤੇ ਲੈਗਯੂਮ
- ਘੱਟ ਫੈਟ ਵਾਲੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦ
- ਸਿਹਤਮੰਦ ਤੇਲ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਓਲੀਵ ਆਇਲ)
5. ਵਜ਼ਨ ਕੰਟਰੋਲ
ਮੋਟਾਪਾ ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਸਹੀ ਡਾਇਟ ਅਤੇ ਐਕਸਰਸਾਈਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਵਜ਼ਨ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰੋ।
6. ਦਵਾਈਆਂ
ਜਦੋਂ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬਦਲਾਅ ਨਾਲ ਰਕਤਚਾਪ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਘੱਟ ਖੁਰਾਕ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋੜ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਵੱਧ ਦਵਾਈਆਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼:
ਉੱਚ ਰਕਤਚਾਪ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਪਰ ਚੁਪਚਾਪੀ ਬੀਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਲਾਜ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਸਧਾਰਤਾ ਰਾਹੀਂ ਇਸ਼ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰਕਤਚਾਪ ਮਾਪੋ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਜਿਓ।
