27 ਨਵੰਬਰ, 2025 ਅਜ ਦੀ ਆਵਾਜ਼
Health Desk: ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਜੀਵਨ ਭਰ ਬਦਲਦਾ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ‘ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਜੀਵਨ ਦੇ ਚਾਰ ਅਹਿਮ ਪੜਾਵਾਂ—9, 32, 66 ਅਤੇ 83 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ—’ਚ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਮਰਾਂ ‘ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸਮਝ, ਸੋਚਣ ਦੇ ਤਰੀકે ਅਤੇ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ 0 ਤੋਂ 90 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ 3,800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗਾਂ ਦਾ MRI ਸਕੈਨ ਵਰਗੀ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਵਿਕਾਸ ਪੜਾਵਾਂ:
1. 9 ਸਾਲ – ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਿਸ਼ੋਰਾਵਸਥਾ ਵੱਲ
ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਗਤੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ।
2. 32 ਸਾਲ – ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮੈਚਿਓਰਿਟੀ ਦਾ ਪੜਾਅ
ਇਹ ਉਮਰ ਦਿਮਾਗ ਦੇ “ਐਡਲਟ ਮੋਡ” ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੋੜ ਹੈ।
ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪੜਾਅ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਪਰਿਪਕਵਤਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ:
-
ਫ਼ੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ
-
ਸੋਚਣ-ਸਮਝਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ
-
ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਮੈਚਿਓਰਿਟੀ
ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 32 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਦਿਮਾਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਚਿਓਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. 66 ਸਾਲ – ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਘਟਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਤਜਰਬਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਦਿਮਾਗ ‘ਅਰਲੀ ਏਜਿੰਗ’ ਦੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. 83 ਸਾਲ – ਲੇਟ ਏਜਿੰਗ ਦਾ ਪੜਾਅ
ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਖੋਜ ਕਿਉਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ?
ਮੁੱਖ ਖੋਜਕਰਤਾ ਅਲੇਕਸਾ ਮੌਸਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਇਹ ਜਾਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ‘ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਕਿਉਂ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨਾਲ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਘਟਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
