ਉੱਤਰਾਖੰਡ 07 Aug 2025 AJ DI Awaaj
National Desk : ਦੇ ਉੱਤਰਕਾਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਧਾਰਲੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਬੱਦਲ ਫੱਟਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੇ ਭਿਆਨਕ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਖੀਰ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਆਚਾਨਕ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 4 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਤੇ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਲਾਪਤਾ ਹਨ। ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਮਲਬਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਕਾਫੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਵਾਲ ਉਠ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਦਲ ਫੱਟਣ ਆਖਰ ਹੁੰਦਾ ਕੀ ਹੈ? ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਬੱਦਲ ਫੱਟਣ ਕੀ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਘਣਤਾ ਵਾਲੇ ਬੱਦਲ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਘਟਨਾ ਬੱਦਲ ਫੱਟਣ (Cloudburst) ਕਹਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਣੀ ਵਜ੍ਹੋਂ ਨਦੀਆਂ ਉਫਾਣ ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਹੜ੍ਹ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭੁਸਖਲਨ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਬੱਦਲ ਸਿਰਫ਼ ਹਲਕੇ ਹਵਾਈ ਟੁੱਕੜੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੇਹੱਦ ਛੋਟੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਜਾਂ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਕਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕਿਲੋ ਪਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੌ ਟਨ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਜੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਬੱਦਲ ਦੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਾਂ ਲੱਖਾਂ ਟਨ ਪਾਣੀ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਦਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਰਬ ਪੌਂਡ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ — ਜੋ ਕਿ ਲੱਖਾਂ ਲੀਟਰ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਫਿਰ ਵੀ ਬੱਦਲ ਹਵਾ ‘ਚ ਕਿਵੇਂ ਤੈਰਦੇ ਹਨ?
ਬੱਦਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਹਲਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਪਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਬੂੰਦਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਮੀਂਹ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ‘ਚ ਥੱਲੇ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੱਦਲ ਫੱਟਣ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਕਿਉਂ ਵਧਦੀ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬੱਦਲ ਇਕ ਥਾਂ ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਖਾਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੜ੍ਹ, ਨਕਸਲ, ਭੂ-ਖਿਸਕਣ ਜਾਂ ਰਸਤੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਜਿਹੀਆਂ ਆਫ਼ਤਾਂ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਹਿਮਾਚਲ, ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਰਗੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਬੱਦਲ ਫੱਟਣ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪਰਿਘਟਨਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਉਸ ਵਕਤ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵੱਸਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਜਾਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਵਕਤ-ਵਕਤ ‘ਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
