ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 07 July 2025 Aj Di Awaaj
Himachal Desk : ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਫੁੱਟਣ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹੜ੍ਹਾਂ-ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਡਾ. ਸੁਰੇਸ਼ ਅਤਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਔਸਤਘੱਟਾਂ ਨਾਲੋਂ 0.9°C ਵੱਧਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ 0.6°C ਵਾਧੇ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼, ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਫੱਟਣਾ, ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣਾ, ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕਟਾਅ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਕੀ ਵਧੇ ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ?
- 20 ਜੂਨ ਤੋਂ 5 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ, ਕੱਟੜੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਲਾਉਡ ਬਰਸਟ, ਹੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਭੂ-ਸਲੀਡਿੰਗਸ ਕਾਰਨ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ 47 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ।
- 2023 ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 550 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਗਈ।
ਕਲਾਉਡ ਬਰਸਟ ਕੀ ਹੈ?
- ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ 100+ mm ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼।
- ਇਹ ਕਿਸੇ ਘਾਟੀ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ; ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਾਰਕੀਣੀਆਂ ਅਤੇ ਉਪਾਵ:
- ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਧਿਐਨ – ਖੇਤਰ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਬਣਤਰ , ਡਰੇਨੇਜ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਜਾਣ਼ਣ ਲਈ।
- ਦਰਿਆ-ਨਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਕਟਵर्ती ਨਿਰਮਾਣ ਬੰਦ – ਇਨਸਾਨੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਡਰੇਨੇਜ ਨੂੰ ਵਿਘਟਿਤ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
- ਮਲਬਾ ਡੰਪਿੰਗ ‘ਤੇ ਰੋਕ – ناشੁਦ ਡ੍ਰੇਨੇਜ਼ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ।
- ਈੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਡਰੇਨੇਜ਼ ਅਤੇ ਮਲਬਾ ਯੋਜਨਾ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ – ਦਰਿਆਵੇਂ ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਲਬਾ ਖਿੱਚ ਕੇ ਖਤਰੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।
- ਡੈਮਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨਕ ਜਲਵਾਯੂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ – ਘਾਹ ਦੇ ਖੇਤਰ ਘੱਟੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮੈਦਾਨੀ ਕਰਦਾਰ ਅਤੇ ਨਮੀ ਵਿੱਚ ਪਲਟਾਅ ਆਇਆ, ਅੰਦੋਲਣ ਵੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਡਾ. ਅਤਰੀ ਵੱਲੋਂ ਸਫਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹਰੇ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ੁਰੂਆਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧਣਗੀਆਂ। ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਫ਼ਤਾਂ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ।
ਨਤੀਜਾ: ਹਿਮਾਚਲ ਵਰਗੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ, ਡਰੇਨੇਜ਼, ਬੰਦੇ-ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਬਚਾਅ ‘ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਧਿਆਨ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ—ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਗਰਮ ਹਵਾ, ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਸਦਾਈ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
